Öngerilme, betonun güçlendirilmesi için kullanılan teknolojik bir yöntemdir. Dışarıdan uygulanan yükler, bir betonarme elemanın imalatı ve ömrü boyunca betonda iç gerilmeleri (kuvvetleri) tetikler. Beton, öngörülen bu streslere karşı öngerilir. Ön-Germe ve Ard-Germe olmak üzere iki temel ÖNGERİLME yöntemi vardır.
Fig. 1.1. Öngerilmeli Beton Çeşitleri
Öngerilmiş Öngerilmeli Beton
Ön Germe, genellikle Prekast beton ile iliÅŸkilidir. “Pre” öneki beton dökülmeden önce gerilmiÅŸ ön germe çeliÄŸi anlamına gelir. Bu yöntemde, önce yüksek mukavemetli çelik ÅŸeritler veya teller payandalar arasına sıkıştırıp gerilir, sonrasında ise beton çelik etrafına dökülür.
Beton belirli bir mukavemete ulaştığında, öngerme kuvvetlerini betona aktarmak için çelik elemanların uçları payandalar arasından kesilir. Bu süreç tipik olarak prekast tesislerinde gerçekleştirilir ve tamamlanan öngermeli beton eleman iş alanına taşınarak montajı gerçekleştirilir.
Fig. 1.2. Öngerme Düzeneği Kurulumu
Ard-Gerilmiş Öngerilmeli Beton
Betonun ön gerilmesinin diÄŸer bir yöntemi ise Ard Germe olarak adlandırılır. “Ard” önekinden de anlaşılacağı üzere, ön germe çeliÄŸinin beton dökülmesinden ve yeterli mukavemete ulaÅŸmasından sonra gerilmesi anlamına gelir. Ön germe de olduÄŸu gibi yüksek dayanımlı çeliÄŸin payandalar arasında prekast tesisinde hazırlanıp gerilmesi yerine, çelik elemanın montajı yüklenicinin imalat sahasında, kalıp, beton ve demir imalatının tamamlanmasından sonra yapılır.
Yüksek mukavemetli öngerme çeliği , kılıf veya kanallar içerisine yerleştirilir ve yük aktarımını yapabilmek için, özel olarak tasarlanmış ankraj ekipmanları öngerme çeliği uçlarındaki beton üzerine yerleştirilir. Beton yeterli mukavemete ulaştığında (niahi mukavemetinin min %75’i), çelik betonda öngerilme oluşturması için gerilir.
Ard germe, ön gemenin tüm avantajlarına sahiptir ve yapıdaki son konumu da dahil olmak üzere (yerinde dökme de dahil) imalatın her yerde yapılmasına imkan tanır. Öngerme den üstün olduğu birçok yönü bulunmaktadır. Öngerilmeli betonun esaslarını anlamak için çelik ve betonun yapısal özelliklerinin farkında olmak önemlidir. Beton, basınç da çok güçlüdür ancak çekme de nispeten zayıftır.
Yük altındaki bir beton eleman sapar(Dönmeye çalışır). Basitçe desteklenen bir kiriÅŸle (Åžekil 1.3’de gösterildiÄŸi gibi) bu sapma üstte basınca ve destekler arasındaki beton elemanın orta bölgesinin (Desteksiz bölge-açıklığın ortası) altında ise gerilmelere neden olur. Sürekli kiriÅŸlerde(yani, betonun ve çeliÄŸin bir veya daha fazla iç destek üzerinde sürekli olduÄŸu) gerilme, genellikle elemanın orta bölümünde(Desteksiz bölüm)altta ve destek elemanlarının(kolon) üst kısmında oluÅŸur (Åžekil 1.5)